Konačna presuda Ratku Mladiću, bivšem komandantu Glavnog štaba Vojske Republike Srpske (VRS), bit će izrečena 8. juna 2021. godine, saopćeno je iz Međunarodnog rezidualnog mehanizma za krivične sudove u Haagu.
Izricanje konačne presude donijet će sudije Prisca Matimba Nyambe, Aminatta Lois Runeni N’gum, Seymour Panton, Elizabeth Ibanda-Nahamya i novoimenovani sudija Mustapha el-Baaj.
Optužnica protiv Ratka Mladića podignuta je 24. jula i 16. novembra 1995. godine. Uhapšen je u Srbiji 26. maja 2011. godine, gotovo jedanaest godina nakon podizanja prvih optužnica. Suđenje mu je počelo 16. maja 2012, a izvođenje dokaza trajalo je više od četiri godine. Strane u postupku iznijele su završne riječi od 5. do 15. decembra 2016. Mladić je 22. novembra 2017. godine prvostepenom presudom Haškog tribunala osuđen na doživotnu kaznu zatvora.
Vijeće je zasjedalo 530 dana suđenja, tokom kojih su mu predočena svjedočenja 592 svjedoka i gotovo 10.000 dokaznih predmeta. Vijeće je, također, formalno primilo na znanje približno 2.000 činjenica o kojima je presuđeno.
Optuženom se sudilo po 11 tačaka optužnice za zločine koje je, prema navodima, počinio u svojstvu komandanta Glavnog štaba Vojske Republike bosanskih Srba, poslije VRS-a, od 12. maja 1992. do 30. novembra 1995. godine. U optužnici se Mladić tereti po dvije tačke za genocid i po pet tačaka za zločine protiv čovječnosti i to za progon, ubistvo, istrebljivanje, deportaciju i nehumano djelo prisilnog premještanja. Optuženi se u optužnici, također, tereti po četiri tačke za kršenje zakona i običaja ratovanja, i to za ubistvo, za djela nasilja s primarnim ciljem širenja terora među civilnim stanovništvom, protivpravne napade na civile i uzimanje talaca. Geografski okvir optužnice obuhvata Sarajevo, Srebrenicu i 15 općina u Bosni i Hercegovini.
Sažetak prvostepene presude
U sažetku presude Pretresnog vijeća Ratku Mladiću Tužilaštvo navodi da je optuženi učestvovao u četiri udružena zločinačka poduhvata, UZP-a. Prvo, sveobuhvatni UZP, čiji je cilj bio trajno uklanjanje Bošnjaka i Hrvata s područja u Bosni i Hercegovini na koja su Srbi “polagali pravo”, počinjenjem krivičnih djela za koja se tereti u optužnici, uključujući genocid, progone, istrebljivanje, ubistvo, nehumano djelo prisilnog premještanja i deportaciju.
Drugo, UZP vezan za Sarajevo, čiji je cilj bio širenje terora među civilnim stanovništvom provođenjem kampanje snajperskog djelovanja i granatiranja, uključujući – kako se tereti u optužnici – putem ubistva i djela nasilja s primarnom svrhom širenja terora među civilnim stanovništvom i protivpravnim napadima na civile.
Treće, UZP vezan za Srebrenicu, čiji je cilj bio eliminacija Bošnjaka u Srebrenici putem krivičnih djela za koja se tereti u optužnici, uključujući genocid, progone, istrebljivanje, ubistvo, nehumano djelo prisilnog premještanja i deportaciju.
Četvrto, UZP vezan za uzimanje talaca, čiji cilj je bio uzimanje pripadnika UN-a za taoce kako bi se NATO spriječio da izvrši vazdušne napade na vojne ciljeve bosanskih Srba, počinjen putem krivičnog djela uzimanja talaca, kao ratnog zločina.
Konkretnim jezikom govoreći, Ratko Mladić bio je komandant Glavnog štaba Vojske Republike Srpske, vojske iza čijeg je četveroipogodišnjeg djelovanja i operacija ostalo razrušeno bosanskohercegovačko društvo, ubijeno više od 100.000 ljudi, ranjeno 500.000, protjeran 1.000.000, silovano više od 30.000 žena, ubijeno 15.000 djece, organizovano 300 logora, formirano 600 masovnih grobnica, porušeno 614 džamija, načinjena neprocjenjiva materijalna šteta i ostala neizlječiva trauma.
Sve ovo nabrojano je zločin uništavanja Bosne i Hercegovine kao kulturne i političke cjelovitosti koji ima dugo trajanje, pri čemu su erupcije ubijanja, proganjanja i razaranja samo njegovi najvidljiviji iskazi. Takav zločin nije moguć bez cjelovite strukture koja uključuje zločinačke elite, zločinačke ideologije, zločinačke organizacije i izvršitelje zločina. Učinci tog zločina tiču se svih nas, a najviše onih koji ih vrše.
Tužilaštvo optuženog Ratka Mladića tereti kao nadređenog, na osnovu člana 7(3) Statuta.
Nakon što je razmotrilo sve činjenice, dokaze i argumente strana u postupku, uzevši u obzir Statut i Pravilnik, te na osnovu činjeničnih i pravnih konstatacija iznesenih sa svim pojedinostima u pisanoj presudi, Vijeće je utvrdilo da Ratko Mladić jeste kriv, kao učesnik raznih udruženih zločinačkih poduhvata, po sljedećim tačkama: tačka 2, genocid; tačka 3, progon, zločin protiv čovječnosti; tačka 4, istrebljivanje, zločin protiv čovječnosti; tačka 5, ubistvo, zločin protiv čovječnosti; tačka 6, ubistvo, kršenje zakona i običaja ratovanja; tačka 7, deportacija, zločin protiv čovječnosti; tačka 8, nehumano djelo prisilnog premještanja, zločin protiv čovječnosti; tačka 9, terorisanje, kršenje zakona i običaja ratovanja; tačka 10, protivpravni napadi na civile, kršenje zakona i običaja ratovanja; tačka 11, uzimanje talaca, kršenje zakona i običaja ratovanja.
Zbog zločina koje je počinio, Vijeće je prvostepenom presudom osudilo Ratka Mladića na doživotnu kaznu zatvora.
U augustu 2020. godine iznesene su žalbe na presudu. Odbrana je tada zatražila oslobađajuću presudu po svim tačkama optužnice, dok je tužilaštvo zatražilo da se Ratko Mladić proglasi krivim i za genocid u još pet općina – Prijedoru, Sanskom Mostu, Foči, Kotor-Varošu i Vlasenici.
Genocid nad Bošnjacima – naučna, pravna i historijska činjenica
Sudije Međunarodnog rezidualnog mehanizma u Haagu će 8. juna 2021. godine vjerovatno potvrditi doživotnu kaznu zatvora s tim što imaju priliku da uvaže i zahtjev tužilaštva kojim se traži da se Ratko Mladić proglasi krivim i za genocid, osim Srebrenice, u još pet općina – Prijedoru, Sanskom Mostu, Foči, Kotor-Varošu i Vlasenici.
Institut za istraživanje zločina protiv čovječnosti i međunarodnog prava Univerziteta u Sarajevu u svojih do sada 150 knjiga, studija i monografija, objavljenih na bosanskom, engleskom, francuskom, norveškom, turskom i perzijskom, kao i u 1.000 objavljenih naučnih radova, te u više hiljada novinskih članaka, kolumni, intervjua i sl, dokazao je da je prilikom agresije na Republiku Bosnu i Hercegovinu, u periodu 1992-1995, Savezna Republika Jugoslavija (Srbija i Crna Gora) počinila genocid u svim okupiranim mjestima i svim gradovima pod opsadom. Time je genocid počinjen nad Bošnjacima u Bosni i Hercegovini utemeljen kao naučna, pravna i historijska činjenica.
Međunarodni sud pravde u Haagu u svojoj presudi od 26. februara 2007. godine u predmetu Bosna i Hercegovina protiv Savezne Republike Jugoslavije (Srbija i Crna Gora) presudio je (paragraf 276) da su radnje genocida (actus reus) počinjene nad Bošnjacima na cijeloj teritoriji Bosne i Hercegovine sve vrijeme međunarodnog oružanog sukoba (agresije). Međunarodni krivični sud za bivšu Jugoslaviju u predmetima protiv Radovana Karadžića, Ratka Mladića (prvostepena presuda), Ljubiše Beare, Zdravka Tolimira, Miloša Stupara, Milorada Trbića, Milenka Trifunovića, Brane Džinića, Aleksandra Radovanovića, Slobodana Jakovljevića, Branislava Medana, Velibora Maksimovića, Dragiše Živanovića, Milovana Matića, Momira Pelemiša, Slavka Perića i Aleksandra Cvetkovića dokazao je i presudio genocid.
Pravosnažne presude pred njemačkim nacionalnim sudovima izrečene su za zločin genocida nad Bošnjacima u Doboju, Kalesiji i Kotor-Varošu. Pred bavarskim Vrhovnim regionalnim sudom u Münchenu zločini na prostoru Foče okarakterisani su genocidom.
Genocid nad Bošnjacima utemeljen je kao naučna, pravna i historijska činjenica.
Suočavanje s prošlošću
Nije potrebno naglašavati zašto je važno ratne zločince privesti sudu pravde i osuditi ih. Posebno one umišljene, nadmene, bezobrazno drske, bolesno ambiciozne, narcisoidne i svojeglave zločince i nezasite krvoloke kakav je bio Ratko Mladić, kojeg su velikosrpski mitomani željeli lansirati kao novog srpskog vojskovođu koji će nadmašiti srpske vojvode iz Prvog svjetskog rata.
Izricanje konačne presude ratnom zločincu Ratku Mladiću, 8. juna 2021. godine, pred Međunarodnim rezidualnim mehanizmom za krivične sudove u Haagu, trenutak je istine i konkretan primjer suočavanja s prošlošću. Privođenje pravdi ratnih zločinaca važno je za one koji su bili na strani dobra, za one koji nisu više među živima, ali i za one žive koji su doživjeli i preživjeli maltretiranja, terorisanja, protjerivanja, silovanja, ranjavanja, ubijanja i ponižavanja svake vrste. Pravična presuda je, za one prve, metafizička pravda, a za one druge moralna satisfakcija i trajno sjećanje.
Međutim, privođenje pravdi ratnih zločinaca koji dobijaju zaslužene kazne, istina, kao stari i gotovo senilni ljudi, važno je naročito zbog onih koji planski i osmišljeno istrajavaju na ideološkoj kamuflaži stvarnosti i gruboj demontaži povijesne istine. Nasuprot svemu što je cijeli svijet, zahvaljujući internetu, televiziji i novinama, gledao vlastitim očima, Slobodan Milošević u Haagu tvrdi: “Sve o Bosni i Hercegovini je čista laž”. Na istom sudu Radovan Karadžić tvrdi: “Sarajevo nije bilo u opsadi, Sarajevo nije bilo ni okrznuto”. Milošević i Karadžić bili su vrhovni komandanti bezdušnom zločincu i nezasitom krvoloku Ratku Mladiću.
Izricanje konačne i djelomično pravične presude Ratku Mladiću najviše je važno zbog nemalog broja sljedbenika njegove teorije i prakse, kao i hiljada mladih ljudi kojima su ratni zločinci, ubice, silovatelji, planeri, organizatori i realizatori zločina najvećeg ranga, kao što je genocid, uzori.
(Autor je direktor Instituta za istraživanje zločina protiv čovječnosti i međunarodnog prava Univerziteta u Sarajevu)